Skuteczne usuwanie przebarwień

Do gabinetów kosmetologicznych zgłasza się coraz więcej kobiet, które borykają się z problemem przebarwień. Zjawisko to ma związek między innymi z ogromną popularnością wyjazdów do ciepłych krajów, stosowaniem hormonalnych preparatów antykoncepcyjnych, brakiem odpowiedniej ochrony przed promieniowaniem UV (pomimo coraz lepszej edukacji w zakresie profilaktyki zmian skórnych) czy nadużywaniem w okresie letnim zabiegów złuszczających przy jednoczesnej niewystarczającej fotoprotekcji. Na szczęście coraz mniej pań korzysta z solariów, jednak następstwa tej mody nadal utrzymują się na skórze pacjentek. Mając na uwadze fakt, że leczenie przebarwień to długotrwały proces i nie zawsze przynoszący spektakularne efekty, musimy pamiętać o wszystkich czynnikach, które decydują o skuteczności terapii wybielającej.

Przebarwiania skóry (hiperpigmentacje) to ograniczone lub uogólnione zmiany ciemniejsze niż zabarwienie skóry danej osoby. Przyczyną ich powstawania jest nagromadzenie melaniny w keratynocytach. Barwnik skóry (melanina) powstaje w komórkach dendrytycznych warstwy podstawnej naskórka zwanych melanocytami na drodze oksydacji i polimeryzacji tyrozyny. Melanina gromadzona jest w postaci ziarnistości zwanych melanosomami, znajdujących się w wypustkach dendrytycznych melanocytów. Melanosomy transportowane są do komórek naskórka, gdzie dochodzi do uwolnienia melaniny. Do powstawania przebarwień prowadzi kilka zjawisk:

• wzrost liczby funkcjonalnych melanocytów
• zwiększenie aktywności melanocytów i wzrost zawartości melanosomów
• wzmożona destrukcja keratynocytów zawierających melanosomy

Indukcję wyżej wymienionych zjawisk powodują:

• promieniowanie UV
• hormony: estrogeny, melanotropina (MSH), adrenokortykotropina (ACTH)
• przewlekłe urazy mechaniczne
• długotrwałe nagrzewanie skóry
• czynniki chemiczne wywołujące toksyczne kontaktowe zapalenie skóry
• stany zapalne skóry.

Przebarwienia mogą mieć postać:

• piegów – żółtawobrązowe plamki, wyraźnie odgraniczone, o średnicy od 1-5 mm, zlokalizowane najczęściej na twarzy, ramionach i przedramionach
• plam soczewicowatych – brązowe plamki o średnicy większej niż piegi, zlokalizowane najczęściej na tułowiu
• ostudy (melazmy) – żółtobrunatne lub ciemnobrunatne plamy o nieregularnym kształcie, pojawiające się najczęściej na twarzy kobiet (czoło, policzki, nos, górna warga)
• zmian podobnych do ostudy, do których należą melanosis Riehla i melanodermatitis toxica Hoffmanna i Habermana
• przebarwień pozapalnych
• berloque dematitis – zmiany powstałe w wyniku zadziałania promieniowania UV na skórę poddaną działaniu substancji fototoksycznych.

Zdecydowanie największą grupę pacjentek, zgłaszających się do gabinetów kosmetologicznych w celu wykonania zabiegów rozjaśniających, stanowią osoby z melazmą (ostudą). Ze względu na lokalizację zmian stanowi ona defekt estetyczny będący źródłem dość dużych kompleksów zwłaszcza u młodych kobiet. Skuteczność jej leczenia zależy w dużej mierze od następujących czynników:

1. Znalezienie i eliminacja przyczyny.
2. Określenie głębokości przebarwień.
3. Odpowiednie dobranie zabiegów i opracowanie programu leczenia przebarwień uwzględniającego rodzaj, liczbę oraz częstotliwość zabiegów.
4. Przekazanie pacjentowi zasad pielęgnacji domowej uwzględniających stosowanie odpowiednio dobranych przez kosmetologa preparatów rozjaśniających oraz zapewniających fotoprotekcję
5. Przestrzeganie przez pacjenta terminów wizyt
6. Regularne stosowanie przez pacjenta kosmetyków redukujących przebarwienia (zgodnie z zaleceniami kosmetologa)
7. Ochrona skóry przed promieniowaniem UV

Znalezienie i eliminacja przyczyny

W znalezieniu przyczyny najważniejszą rolę odgrywa odpowiednio przeprowadzony wywiad z pacjentką uwzględniający jej stan zdrowia, obecne i przebyte choroby, przyjmowane leki, stosowane w domu kosmetyki.

Pojawianie się ostudy jest najczęściej związane z zaburzeniami hormonalnymi towarzyszącymi ciąży, stanom zapalnym lub guzom jajników. Melazma może pojawić się także w wyniku chorób tarczycy oraz nadnerczy. Często towarzyszy przyjmowaniu hormonalnych środków antykoncepcyjnych oraz hormonalnej terapii zastępczej.

Do pojawienia się ostudy przyczyniać się mogą również kosmetyki zawierające związki światłouczulające np. olejek bergamotowy i inne olejki eteryczne. Melazmę wywołują także niektóre leki np. hydantoina, chloropromazyna oraz zioła np. dziurawiec.

Określenie głębokości przebarwień

Głębokość przebarwień można ocenić posługując się lampą Wooda. Przebarwienia naskórkowe są wyraźnie widoczne w jej świetle jako ciemniejsze plamy, natomiast głębsze przebarwienia skórne są praktycznie niedostrzegalne, zlewają się ze skórą niezmienioną.

Zmiany charakterystyczne dla ostudy zlokalizowane są najczęściej w naskórku, w wyniku zwiększenia liczby i aktywności funkcjonalnych melanocytów oraz nagromadzenia powiększonych melanosomów w keratynocytach. Zdarza się jednak, że melanofory gromadzą się w obrębie skóry właściwej i wówczas mamy do czynienia z przebarwieniami skórnymi.

W leczeniu przebarwień naskórkowych doskonale sprawdzają się zabiegi z odpowiednio dobranymi kwasami oraz substancjami rozjaśniającymi.

Terapia gabinetowa

       Kosmetologiczne leczenie przebarwień opiera się głównie na odpowiednio dobranych zabiegach złuszczających oraz wybielających (rozjaśniających). Zabiegi złuszczające mają na celu usunięcie keratynocytów z nagromadzoną w nich melaniną. W przypadku melazmy najskuteczniejsze są peelingi chemiczne, które nie tylko eliminują przebarwione komórki naskórka, ale również hamują melanogenezę poprzez:

• blokowanie lub zmniejszanie aktywności tyrozynazy – enzymu biorącego udział w syntezie melaniny
• zakwaszenie środowiska
• hamowanie transportu barwnika do keratynocytów.

Wśród składników peelingów chemicznych skutecznie redukujących przebarwienia najczęściej znajdują się:

• kwas azelainowy – hamuje tyrozynazę w nadaktywnych melanocytach (hamuje reduktazę tioredoksyny)
• kwas trichlorooctowy – indukuje martwicę koagulacyjną keratynocytów, prowadząc do ich usunięcia (w wysokich stężeniach >25% zwiększa ryzyko pojawiania się wtórnych przebarwień)
• kwas glikolowy, mlekowy, jabłkowy, winowy – zakwaszają środowisko syntezy melaniny, hamując melanogenezę
• kwas migdałowy – hamuje syntezę melaniny, usuwa martwe komórki warstwy rogowej naskórka, wykazuje bardzo niski wskaźnik wywoływania wtórnych przebarwień)

Leczenie przebarwień należy zaczynać od peelingów o niższych stężeniach, wyższym pH, aby poznać indywidualną reakcję skóry pacjenta. Z każdym kolejnym zabiegiem można wydłużać czas działania peelingu i sięgać po wyższe stężenia kwasów. Należy jednak pamiętać, że silnie działające głębokie peelingi mogą wywołać stan zapalny skóry i prowadzić do pojawiania się wtórnych przebarwień pozapalnych.

Wykorzystywanie w zabiegach preparatów będących mieszaniną kilku substancji złuszczających zmniejsza ryzyko powikłań, zwiększając jednocześnie skuteczność terapii.

Wzrost efektywności działania peelingów chemicznych w walce z przebarwieniami obserwuje się również w wyniku zastosowania substancji rozjaśniających takich jak:

• arbutyna – konkuruje z DOPA na poziomie receptorów dla tyrozynazy
• kwas kojowy – wiąże atomy miedzi, co prowadzi do hamowania aktywności tyrozynazy, skraca wypustki dendrytyczne melanosomów
• retinol – hamuje tyrozynazę i transport melanosomów, reguluje proces rogowacenia naskórka, przyczyniając się do szybszej eliminacji przebarwionych komórek
• witamina C – blokuje utlenianie tyrozyny (w stężeniu 10%)
• glabradyna- hamuje aktywność tyrozynazy

Substancje te często pojawiają się w składzie peelingów chemicznych redukujących przebarwienia lub stosowane są w postaci ampułek, masek, kremów nakładanych na skórę po aplikacji kwasów.

Pielęgnacja domowa

Efekty usuwania przebarwień nie tylko zależą od właściwie dobranych i odpowiednio wykonanych zabiegów, ale także od przestrzegania przez pacjenta zaleceń dotyczących pielęgnacji domowej, do których należą:

• codzienne stosowanie kremu i/lub serum na noc o działaniu złuszczająco-rozjaśniającym dobranym do potrzeb skóry (głębokość przebarwień, obecność innych zmian na skórze, nawilżenie skóry, wrażliwość)
• codzienne stosowanie kremu i/lub serum o działaniu rozjaśniającym i ochronnym z wysokim filtrem przeciwsłonecznym (krem z filtrem UV powinien być aplikowany pół godziny przed wyjściem z domu)
• jeśli istnieje konieczność przygotowania skóry do zabiegu eksfoliacji, aplikacja preparatu złuszczającego codziennie wieczorem przez około 2 tygodnie przed rozpoczęciem serii zabiegów
• jeśli zabieg powoduje znaczne podrażnienie skóry, stosowanie dobranego przez kosmetologa preparatu przyspieszającego regenerację skóry
• całkowita rezygnacja z opalania
• unikanie przez około 3-7 dni po zabiegu korzystania z sauny, basenu, dużego wysiłku fizycznego, gorących kąpieli, ekspozycji na niskie temperatury oraz gorące powietrze, picia alkoholu.

Usuwanie przebarwień  jest niewątpliwie długotrwałym procesem wymagającym od kosmetologa umiejętności przeprowadzenia dokładnej diagnostyki, dużej wiedzy dotyczącej działania substancji wybielających, regularnej obserwacji stanu skóry i jej reakcji na zabiegi. Skuteczność terapii przeciwprzebarwieniowej  zależy jednak także od zaangażowania oraz dyscypliny ze strony pacjenta, który musi bezwzględnie przestrzegać wszystkich zaleceń kosmetologa. Tylko ścisła współpraca obu stron pozwala osiągnąć w pełni satysfakcjonujące rezultaty terapii.